Authors/grosseteste/commentarius/l1c1
From The Logic Museum
< Authors | grosseteste | commentarius
Jump to navigationJump to searchBook I Chapter 1
| Latin | English |
|---|---|
| LIBER PRIMUS | |
| Cap. 1 Intentio Aristotelis in hoc libro est investigare et manifestare essentialia demonstrationis; quapropter in scientia tradita in isto libro est demonstratio genus subiectum. Igitur, cum de subiecto oportet ↵ supponere quoniam ipsum est, necesse est Aristotelem in isto libro supponere demonstrationem esse. Et cum demonstratio sit sillogismus faciens scire, per consequens oportet presupponere quoniam scire sit, cui contradicebant Academici dicentes omnia ignorari et Platonici dicentes quod non est ignotum addiscere, sed oblitum reminisci. Quia igitur ↵ est contradictio philosophorum circa id quod scire sit, Aristoteli autem necesse sit in hoc libro sumere scire esse, et in hoc libro non possit demonstrare quoniam scire sit, quia nullius artificis est stabilire suum subiectum vel quod est ante suum subiectum, ne artem transgrederetur vel dubium aut falsum penitus sine ratione supponeret, necesse habuit ↵ Aristoteles ut ante initium huius scientiae saltem modum ostenderet quo contingit scire esse et aliquid addiscere, et solvere oppositiones destruentes scire et addiscere. | |
| Modus autem quo contingit aliquid scire per diƿsciplinam et solutiones oppositionum destruentium scire patentes sunt in hac propositione: omne quod scimus per disciplinam prius scivimus ↵ in suo universali, ignoravimus autem in se. Quapropter Aristotelis intentio in hoc capitulo usque ad illum locum: Scire autem arbitramur et caetera, versatur circa explanationem praedictae propositionis, et in hac explanatione pro magna parte ostendit qualiter per demonstrationem venimus in scientiam, quia ex praecognitis, et ostendit etiam ex quorum ↵ praecognitione venitur in scientiam et modos praecognoscendi dividit. | |
| Incipit ergo sic. Omnis scientia acquisita per doctrinam et disciplinam non dico sensitivam, sed intellectivam, aggenerata est ex prae-existente cognitione. Et dico quod scientia principiorum non est acquisita per doctrinam, quia non docemur vel addiscimus nisi illud quod ↵ cum primo concipimus est nobis dubium vel apparet falsum et post dubitationem vel contrariam opinionem manifestatur nobis eius veritas. Nec solum illud voco doctrinam quod ab ore doctoris audimus, sed scripturam etiam loco doctoris accipio; et, si verius dicamus, nec qui exterius sonat docet nec littera scripture exterius visa docet, sed solum ↵ movent haec duo et excitant; sed verus doctor est qui interius mentem illuminat et veritatem ostendit. | |
| Hanc propositionem a qua incipit Aristoteles explanat ipse per inductionem, quia scientiae mathematice et etiam mechanicae subalternatae mathematicis et sillogismi et inductiones et exempla et entimemata, ↵ quae secundum veritatem essentiae sunt sillogismi, quia non differunt a[1] ƿ sillogismo nisi sicut inperfectum vel diminutum a completo, faciunt scire prius ignoratum per praecognita. | |
| Est autem praecognitionis et cognitionis duplex via, scilicet a simplicioribus ad compositiora vel econverso, quod innuitur in hac lit↵tera: Utraque enim per prius nota faciunt doctrinam, haec quidem et caetera. Dividitur etiam praecognitio in duas partes per ea quae praecognoscuntur de praecognitis, quae scilicet sunt duo, esse de principiis et quid est quod dicitur de passione; et haec duo coniunguntur in tertio, scilicet in subiecto. Haec autem nunc dicuntur hic per modum divisionis solum, po↵sterius autem loco suo dicentur per modum verificationis. Attulit autem Aristoteles exemplum de passione quaesita triangulum, quia hoc est primum quaesitum in geometria. Est enim hoc primum theorema: supra omnem datam lineam est triangulus equilaterus; et est linea data concessum, et non solum equilaterus concluditur, sed hoc totum, scilicet ↵ triangulus equilaterus. Et sunt duo sillogismi ad ostendendum primo quod supra omnem datam lineam est triangulus, et deinde alii tres ad ostendendum quoniam equilaterus. Exemplum subiecti est unitas, quia ipsa est primum subiectum de quo concluditur in arithmetica; prima enim propositio arithmetice probatur per impossibile, et impossibile quod ↵ concluditur est hoc: unitas numeratur ab alio numero. Primum igitur subiectum de quo aliquid concluditur directe in arithmetica est unitas, [2]ƿ quia in probatione per impossibile unum concluditur directe, scilicet impossibile, et aliud verificatur indirecte, scilicet propositum, et in eodem est hoc principium primum: de quolibet affirmatio et caetera. ↵ | |
| Dividitur iterum praecognitio per prius et simul temporis. Quaedam enim prioritas cognitionis est cum prioritate temporis, quoddam autem praecognitum simul tempore est cognitum cum eo quod cognoscitur per ipsum. Verbi gratia, cognitio huius: iste triangulus qui in hoc semicirculo describitur habet tres angulos aequales duobus rectis, ↵ dependet ex praecognitione huius: omnis triangulus habet tres angulos et caetera, et ex praecognitione huius: haec figura descripta in hoc semicirculo est triangulus. Primum horum praecognitorum multo tempore ante cognovi, secundum autem praecognitorum simul tempore sensu praecognovi, cum inducens ipsum in hoc universale: omnis triangulus ↵ et caetera, cognovi quoniam iste triangulus qui est in semicirculo habet tres angulos et caetera. | |
| Cum igitur omne quod scitur per disciplinam intellectivam ex praecognitis sciatur, sive sint illa praecognita prius tempore cognita sive non, praecognita autem ex quibus cognoscitur ignotum prius sunt tria ↵ principia ex quibus est sillogismus: et esse et quid est quod dicitur de subiecto et quid est quod dicitur solum de quaesito, principia autem ƿ ex quibus est sillogismus per modum universalis se habent ad condusionem, manifestum est quod quicquid scitur per doctrinam erat aliquo modo praecognitum in suis praecognitis, scilicet in universali, et modo ↵ aliquo ignoratum, scilicet in se ipso. | |
| Cum autem dicitur: omne quod addiscitur erat praecognitum in universali, simpliciter autem ignoratum prius, non est intelligendum hic de universali quod est prius in opere naturae et maioris ambitus in praedicando, quia secundum hoc non esset demonstratio in terminis paribus, nec contingeret aliquid cognoscere ex ↵ posterioribus in opere naturae; sed vocatur hic universale omne quod apud intellectum est minus signatum per differentias, et sic est diffinitio formalis universalior diffinitione materiali eiusdem rei, cum tamen sint pares in praedicando, et apud intellectum resolventem totum acceptum confuse universalius est partibus in quas resolvitur. Tamen haec verba: ↵ praecognitum in universali et ignoratum in propria persona, non sunt in loco isto verba Aristotelis, sed exponentes Aristotelem sic loquuntur. | |
| Hoc autem ostenso, soluta est oppositio Platonis in libro intitulato nomine Menonis, qua sic obicit: quod quis addiscit aut prescivit illud aut non; si prius scivit, ergo non addiscit, ergo quod quis addiscit non ↵ addiscit. Si vero non prius scivit, ergo si occurrat ei nescit an sit illud quod quaerit necne. Et attulit Plato exemplum de patrefamilias sequente servum fugitivum, qui, si fuerit non notus sequenti, licet occurrat ei[3] ƿ in via, non apprehenderet eum magis quam aliquem alium. Respondendum est enim quia quod quis addiscit nec simpliciter scit illud nec ↵ penitus ignorat, sed secundum quid novit illud quod addiscit, et secundum illud quod novit non addiscit, sed secundum illud quidem quod novit cognoscit de simpliciter ignorato, si occurrat ei, quoniam ipsum est quaesitum. |
Notes
- ↑ 19-20 Cfr. THEMISTIUS, Suprt lin. Post., I, p. 246 21 Anal. Post., I, 2.71b9 26-8 Par. Anal. Post., I, 1.71a1-2
- ↑ 45 Anal. Post., I, 1.71a6-7 52-53 Cfr. EUCLIDES, Elementa, I, Prop. 1
- ↑ 94-95 Cfr. PHILOPONUS, Comm. in Anal. Post., I, p. 16, 15-16 98 sqq. Cfr. THEMISTIUS, Super lib. Post., I, p. 246 98 PLATO, Meno, 80a 101-103 Cfr. THEMISTIUS, Super lib. Post., I, pp. 246-247.
